Curatele, bewind en mentorschap

Curatele, bewind en mentorschap zijn drie maatregelen voor mensen die niet (helemaal) voor zichzelf kunnen zorgen. De maatregelen zijn vooral bedoeld als bescherming tegen anderen die misbruik van de situatie kunnen maken. De maatregelen zijn alleen mogelijk bij meerderjarigen. Totdat iemand achttien jaar is, zorgen ouders of voogd voor de belangen van minderjarigen. De maatregelen kunnen wel al worden aangevraagd voordat iemand meerderjarig is. Ze gaan dan in op het moment dat die persoon meerderjarig wordt. Hieronder gaan we in op de betekenis van deze maatregelen.

Bindende maatregelen

Allereerst: de maatregelen zijn niet ‘zomaar’ maatregelen. Aan alle drie de maatregelen komt een rechter te pas die een aanvraag beoordeelt en een bindende uitspraak doet. De maatregelen zijn ook niet zomaar terug te draaien. Ook daar zal de rechter weer aan te pas moeten komen. Omdat het niet zo snel voor de hand ligt dat de verstandelijke situatie van mensen met fragiele X verbetert, zullen de maatregelen op die grond niet snel teruggedraaid worden. Maar eerst: waar hebben we het nu precies over? We zetten de drie maatregelen op een rij.

Curatele

Ondercuratelestelling is bedoeld voor mensen die zowel hun financiële als andere persoonlijke belangen niet meer kunnen behartigen. Iemand die onder curatele is gesteld verliest zijn/haar ‘handelingsbekwaamheid’ en mag dus niet zonder toestemming zelfstandig rechtshandelingen verrichten. Rechtshandelingen betreffen feitelijk alle transacties tussen partijen: iemand die onder curatele gesteld is, mag daarom bijna niets meer zelfstandig doen. Hij of zij mag bijvoorbeeld niet zonder toestemming iets kopen in een winkel. Met ondercuratelestelling worden persoon en vermogen van de betrokkene beschermd

Bewind

Onderbewindstelling is bedoeld voor mensen die door hun lichamelijke of geestelijke toestand tijdelijk of blijvend niet in staat zijn om hun financiële belangen te behartigen. Het is niet altijd nodig om alle goederen van iemand onder bewind te stellen. Soms kan een bewind alleen over bepaalde goederen worden volstaan. Zijn de goederen van iemand geheel of gedeeltelijk onder bewind gesteld, dan mag die persoon niet meer zelfstandig daarover beslissen. De bewindvoeder gaat ook over het beheer van de goederen. Beslissingen over moeten, zolang dat gaat, samen met de betrokkene worden genomen. Met onderbewindstelling wordt het vermogen van de betrokkene beschermd.

Voor meer informatie zie de pagina van de Rechtspraak

Mentorschap

De instelling van mentorschap is bedoeld voor mensen die hun persoonlijke belangen (belangen die niet over geld en goed gaan) niet meer kunnen behartigen. U moet daarbij vooral denken aan beslissingen over verzorging, verpleging, behandeling of begeleiding. De mentor neemt dan, zoveel mogelijk samen met zo iemand, de beslissing. Bijvoorbeeld als iemand moet kiezen tussen wel of niet zelfstandig blijven wonen of als het gaat om medische behandeling.
Tegenwoordig(anno 2024) is het zo dat u geen Mentorschap kan aanvragen maar dat u het mentorschap automatisch wordt toegewezen aan de ouders tenzij de persoon zelf een mentor wilt aanstellen.

Voor meer informatie zie de pagina van de Rechtspraak of Regelhulp.nl

Verschillen en overeenkomsten

Curator, bewindvoerder en mentor nemen beslissingen voor anderen. De curator neemt beslissingen voor anderen op het financiële en het persoonlijke vlak. De bewindvoerder neemt alleen beslissingen over geld en goederen en de mentor neemt alleen beslissingen op het persoonlijke vlak. Ondercuratelestelling is de meest vergaande maatregel, maar niet alleen omdat financiële en persoonlijke beslissingen gecombineerd worden. Iemand die onder curatele is gesteld wordt handelingsonbekwaam en dat is een groot verschil met onderbewindstelling en mentorschap. Voor praktisch elke handeling en beslissing moet de curator toestemming geven. De bewindvoerder en mentor hebben daarentegen te maken met iemand die wel handelingsbekwaam is. In geval van onderbewindstelling mag de betrokkene zelf beslissen over persoonlijke dingen en over wat niet onder bewind is gesteld en een mentor neemt alleen beslissingen over verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding; over andere zaken blijft de betrokkene gewoon zelf zijn beslissingen nemen. Iemand die een bewindvoerder of een mentor heeft, mag dus bijvoorbeeld wel zelf een testament maken.

Wat te kiezen?

Zoals gezegd gaat curatele het verst. Iemand onder curatele mag over bijna niets meer zelfstandig beslissen. De maatregel kan nodig zijn, als iemand de gevolgen van zijn of haar handelen niet overziet, met name als iemand gemakkelijk schulden kan maken doordat onvoldoende toezicht van anderen mogelijk is. Gaat het om financiële beslissingen die iemand niet kan overzien, dan is bewind in beginsel een voldoende maatregel. Overigens kunnen zonder curatele of bewind geld en goed ook uitstekend worden beheerd door het tijdig verlenen van een volmacht. Bewind kan goed worden gecombineerd met mentorschap. De mentor treedt alleen op bij beslissingen op het persoonlijke vlak of geeft raad. Overigens overlegt een instelling ook met de familie over een behandeling als er geen curator of mentor is. En een stichting voor het beheer van patiëntengelden kan heel goed iemands financiële zaken beheren, zonder dat er sprake is van bewind. Het is dus zaak u goed te laten voorlichten, voor u een beslissing neemt.

U kunt hiervoor terecht bij de juridische specialisten van de ouderverenigingen (zie verder de websites van de verschillende ouderverenigingen). Ook een notaris kan u over een en ander uitleg geven. Vaak is het handig beslissingen over deze zaken te combineren met (de herziening van) uw testament, zodat in één keer het totaal geregeld is.

Aanvragen

De maatregelen kunnen aangevraagd worden door de betrokkene zelf, door de partner of door familieleden. Als het een minderjarige betreft, kan ook de voogd de aanvraag doen. Verzoeken  worden gedaan bij de kantonrechter. Als curator kunnen uitsluitend natuurlijke personen worden benoemd. Een instelling kan daarom nooit als curator optreden. Als curator komen in principe met name de partner, de ouders, kinderen, broers of zusters in aanmerking. Ook voor bewindvoerderschap en mentorschap komen met name natuurlijke personen in aanmerking (voor bewindvoerderschap kan ook een rechtspersoon als bewindvoeder worden aangewezen, bijvoorbeeld in het geval van een stichting die patiëntengelden beheert).  Aan de aanvraag zijn griffiekosten verbonden.

Meer informatie

De meest recente informatie over dit onderwerp vindt u op de website van overheid

Mocht u meer hulpinstantie zoeken kijk dan eens op onze pagina van Hulpinstanties