Cognitieve ontwikkeling stimuleren

De gevolgen van fragiele X voor de leermogelijkheden kunnen sterk variëren, van beperkte leermoeilijkheden bij een gemiddeld IQ (vaak bij meisjes) tot matige en ernstige beperkingen van leermogelijkheden. Hieronder worden een aantal algemene tips gegeven. De beschreven moeilijkheden gelden niet voor alle kinderen met fragiele X. Omgekeerd zijn sommige tips natuurlijk ook van toepassing voor veel andere kinderen.

Rustige leeromgeving

Een kind met fragiele X heeft een matige concentratie en is snel afgeleid. Ook kan het kind snel opgewonden raken. De onrust van het kind is een belemmerende factor bij het opnemen van informatie. Kalmeringstechnieken en de mogelijkheid het kind even apart van de groep te laten werken in een prikkelarme omgeving zijn daarom belangrijk. Tegelijkertijd zijn kinderen met fragiele X vaak hele sociale kinderen en moet er voor worden gewaakt dat de afzondering als straf wordt gezien. In elk geval draagt een rustige leeromgeving sterk bij tot beter leren.

Kleine taakomvang

Een kind met fragiele X heeft een beperkte concentratiespanne. Taken moeten daarom niet te lang duren. Vaak helpt de directe aanwezigheid van de leerkracht om de concentratie wat langer vast te houden. Bij het leren langer geconcentreerd te werken, kan het een methode zijn om bijvoorbeeld geleidelijk de fysieke afstand tussen kind en leerkracht te vergroten.

Zekerheid en structuur

Een kind met fragiele X heeft veel zekerheid en structuur nodig. Zelf kunnen ze moeilijk structuur aanbrengen. Die moet daarom voor een belangrijk deel van buitenaf aangebracht worden, omdat anders de wereld voor het kind chaotisch kan worden (en daarmee beangstigend). Daarbij zijn er hulpmiddelen mogelijk, bijvoorbeeld een planbord met pictogrammen of foto’s. Een overzicht van de dag in de vorm van een visueel schema helpt het kind om te weten wat het doet en wat er komt. Ook bij kleine taken kunnen pictogrammen het kind helpen de taak te ordenen.

Visueel georiënteerde leerstof

Over het algemeen geldt dat kinderen met fragiele X sterk visueel georienteerd zijn: visueel aangeboden leerstof komt vaak beter door dan gesproken instructie. Ook in de leermethoden kan het belangrijk zijn hier rekening mee te houden. Beperkt aantal leerdoelen:Kinderen met fragiele X zijn gevoelig voor een te veel aan informatie tegelijkertijd. Het is daarom van groot belang het aantal leerdoelen te beperken en die ene taak in behapbare delen aan te bieden. Overgangen:Veel druk gedrag treedt op tijdens overgangsfases in de klas. Die zijn onduidelijk en maken angstig. Ook hier biedt structuur en duidelijkheid weer houvast aan het kind. Ook met muziek/liedjes is soms de overgang van het een naar het ander te vergemakkelijken.

Niet onder druk zetten

Intonatie en gezicht van de leerkracht wordt duidelijker waargenomen dan de woorden. De houding van de leerkracht is daarom essentieel. De manier van presenteren moet niet te direct zijn, omdat daar voor het kind druk vanuit gaat. Dat kan heel letterlijk gelden: niet tegenover het kind, maar naast of achter het kind staan. Soms werkt het ook goed om via andere leerlingen te werken.

Aansluiten bij belangstelling

Incidenteel leren is belangrijk: een kind met fragiele X steekt vaak meer op van terzijde meegenomen informatie dan van formele leersituaties. Dat kan voor een leerkracht met een vast lesprogramma en vaste doelen frustrerend zijn, omdat het kind voor een deel zelf bepaalt wanneer het welke informatie opneemt. Het biedt echter ook kansen om aan te sluiten bij de belangstelling van het kind en als het lukt met de leerdoelen daar op aan te sluiten. Kinderen met fragiele X kunnen bovendien een excellent geheugen hebben voor zaken die ze interessant vinden.

Moeite met rekenen

Kinderen met fragiele X kunnen veel moeite hebben met rekenen. Vermoed wordt dat dit te maken heeft met de vereiste wijze van denken die daarvoor nodig is (sequentieel), terwijl kinderen met fragiele X juist sterk zijn in associatief denken. Ook hier geldt weer dat het van groot belang is met een beperkt leerdoel te werken (bijvoorbeeld niet tegelijkertijd met optellen en met de motorische vaardigheden voor het schrijven van cijfers bezig zijn) en te werken met duidelijk gepresenteerde, afgeronde, kleine taken.

Taal en lezen sterk punt

Taal en lezen kan een sterk punt zijn. Ook als de spraak bijvoorbeeld wat minder is, kan het kind toch vaak in meer of mindere mate leren lezen. Leren lezen is succesvoller als de gehanteerde methode een visuele benadering heeft. Vaak biedt de koppeling van fonetische klanken aan beelden goede resultaten. Verder geldt dat het kind makkelijker gehelen opneemt dan delen. Voor het leren lezen betekent dat dat men het beste een methode kan gebruiken die met het aanleren van globaalwoorden en woordbeelden werkt.

Tip voor het schrijven

Er zijn toetsenbordstickers met schrijfletters in de handel. Belangrijk, want het toetsenbord kent hoofdletters terwijl op school schrijfletters worden onderwezen. Door meerdere soorten letters wordt leren schrijven wel erg ingewikkeld. Onze school adviseerde ons eerst met schrijfletters te leren schrijven en lezen. Toetsenbordstickers met schrijfletters zijn in de handel verkrijgbaar.

Gebruik computers

Computers hebben belangrijke voordelen: computers zijn voorspelbaar, er gaat geen dreiging vanuit en er zijn prachtige computerprogramma’s waarin spel en leren versmelten.